Een oud artikel dat weer erg actueel is, met dank aan Herman van Hoogdalem voor het mooie portret Uit: gezichten van dementie. En de schrijvers Dr David en Drs Sarah Blom – Psychologen. Dit naar aanleiding van de uitspraak van V&VN dat seksualiteit niet mag worden genegeerd bij patiënten.
Origineel: http://oudwordenmetzorg.nl/afdeling-niet-bestand-tegen-sekswens-mw-bruun-83-jaar-en-dement/
In de hoek van de kamer, naast haar nachtkastje. Daar zit ze, in zo’n grote rolstoel die vrijwel de helft van de kamer in beslag neemt. Mw. Bruun. Een dame van 87 jaar oud, die sinds 3 weken in het verpleeghuis verblijft. Haar kamer is kaal. Weinig foto’s aan de wand. Welgeteld staat er een foto op haar nachtkastje. Van een hond met een heel grijs snoetje. Mw. Bruun heeft geen kinderen, is nooit getrouwd geweest en leidde een vrij geïsoleerd bestaan. Vrienden en kennissen had ze niet, wel een zeer vriendelijke huishoudster die nu nog betrokken is.
Ik loop naar haar toe en spreek haar zachtjes aan ‘Mw Bruun, ik ben Sarah en kom graag even bij u op bezoek, schikt dit? Ze draait zich om en kijkt mij aan. Twee helblauwe ogen staren mij aan en op haar hoofd tel ik welgeteld 3 grijze haren, ze is kaal. ‘Wie ben je’. ‘Sarah’, ‘oh’. Heb jij er ook zo’n zin in?! ‘Waarin mw Bruun’. Nou wat denk je, waar hebben mensen zin in, n.uken natuurlijk!
Mw. Bruun laat er geen gras over groeien, ze valt gelijk met de deur in huis. Misschien is dit ook een goed moment u te vertellen over de reden van mijn bezoekje. U moet weten, mw. Bruun doet bijna de hele dag seksueel getinte uitspraken. Het maakt haar op de woongroep niet erg geliefd, men ontwijkt haar en wijst haar af. Het maakt dat ze nu vrijwel iedere dag op haar kamer verblijft. Haar uitspraken zijn de afgelopen 3 weken flink toegenomen. Zodoende ben ik ingeschakeld om de zaak nader te onderzoeken.
‘Of ben je zo’n droge die nooit van bil gaat?’ Een ieder met wie ik in gesprek ben, verdient mijn aandacht en oprechtheid. Ik denk dus na over haar opmerking. Ik kan niet anders dan constateren dat ik sinds de bevalling van mijn zoon inderdaad nog weinig hoogtepunten gekend heb op dit vlak. Ziet ze het aan mij, val ik door de mand? Mw Bruun: ‘zag je net die lekkere vent op de gang?’. Ik weet toch zeker dat ik niks gezien heb op de gang, zulke dingen ontgaan mij niet. ‘U zag net een lekkere vent op de gang mw. Bruun? ‘Ja!, hij zat naar mij te loeren met van die grote geile ogen’. Ik: ‘hij keek naar ú.. dan zal dat wel de reden zijn dat ik hem niet goed gezien heb’’. ‘Ja, ik heb dat effect wel vaker op mannen’. Ze kijkt mij vol trots aan. Haar ogen glinsteren en even lijkt het net alsof haar 3 grijze haren fier rechtop gaan staan. Ik haal diep adem om de lach die ik vol opkomen te onderdrukken. Ik wil haar serieus nemen. Ze wordt al zo vaak afgewezen: ‘mw. Bruun, wilt u hier even mee ophouden’, ‘dit is niet de bedoeling’, ‘anders gaat u naar de kamer’ of medebewoners: ‘gek mens, hou toch je kop’. Ik ben benieuwd in hoeverre dit alles een rol speelt in haar gedrag, mogelijk verklaart het deels dat het gedrag in de tijd toeneemt. U moet weten, seksueel gedrag bij dementie kent uiteenlopende oorzaken. Wanneer je dement raakt, verlies je het contact met anderen. Dit kan zorgen voor een gemis aan intimiteit en nabijheid wat wordt omgezet in seksueel gedrag. Of men probeert de pijn van het dement zijn om te zetten in lustgevoelens. Geen lasten maar lusten zullen we maar zeggen. Ik ben benieuwd in hoeverre dit een rol speelt bij mw. Bruun. De enige manier om hierachter te komen, is het gesprek aan te gaan. De technieken die ik hiervoor gebruik zijn: Het spiegelen van woord (woorden teruggeven) en beeld (houding, intonatie etc.) en doorvragen door middel van ‘hoe, wat, waar, wanneer en hoe’
Ik: U heeft dat effect wel vaker op mannen, ze vinden u een mooie vrouw. Is het niet (woordspiegelen)
Mw: Ja, heel mooi!
Ik: Hoe komt dat? (doorvragen)
Mw: Gewoon euhhh
Ik: Wat maakt u zo mooi? (doorvragen)
Mw: Ik heb mooi haar, dat zeggen ze altijd, mooie krullen
Ik: U valt echt op met die mooie krullen! (woord en beeld spiegelen)
Mw: Ze zien mij allemaal staan (hele lichte sombere ondertoon hoorbaar in stem).
Pauze…..
Ik: En dat doen ze nu niet meer. U zit nu hier. (beeld spiegelen)
Mw: Ja, ik moet hier zitten (beetje verdrietig).
Ik: Hoe voelt dat, dat u hier moet zitten, terwijl daar de andere mensen zitten (beeld spiegelen, doorvragen)
Mw. begint zachtjes te huilen, slaat handen voor haar gezicht. ‘Ik begrijp het niet’
Dit gesprek duurde nog zo’n 20 minuten, waarbij we de laatste 5 minuten elkaars hand vasthielden. Aanvankelijk vormde haar seksuele driften onderwerp van gesprek, maar al snel spraken we over haar eenzaamheid en verdriet. Het was een verhelderd gesprek en aan het eind heb ik alles in mijn woorden nog eens teruggegeven aan haar.
Voor uw beeldvorming is het wellicht fijn wanneer ik u iets meer over Mw Bruun vertel. Bij deze: ze groeide op in een groot kerkelijk gezin in Hindeloopen, een klein stadje in Friesland. Als jong meisje voelde ze zich erg eenzaam. Er moest hard gewerkt worden en tijd voor liefde en aandacht was er nauwelijks. Dit werd erger met het overlijden van haar moeder op 11 jarige leeftijd. Vrije tijd was er niet, ja soms heel soms liep ze naar de dijk om naar de boten in het meer te kijken. Jongens? Daar mocht ze niet bij in de buurt komen. Om over seks al helemaal niet te spreken. Ja, ze heeft zich altijd erg eenzaam gevoeld. Ze hunkerde naar liefde en seks, maar dit verlangen heeft ze nooit durven uiten. En nu ze in het verpleeghuis woont met al die mensen om haar heen, voelt ze zich eenzamer dan ooit. De eenzaamheid die ze nu voelt op haar kleine kamertje, maakt dat ze de seksuele verlangens volledig herleeft. Met de dementie komen ze ongepolijst naar buiten, zonder een blad voor de mond te nemen.
Enfin, het was mij duidelijk wat me te doen stond. Allereerst moest ik het hele zorgteam bij elkaar zien te krijgen om iedereen de kans te geven een inkijkje te krijgen in de binnenwereld van mw. Bruun. Want hoe haar gedrag nu werd aangepakt, werkte totaal averechts. Wat mw. Bruun juist nodig heeft, is onze nabijheid. Zo gezegd, zo gedaan. We besloten samen om mw. meer aandacht te schenken: Een kopje koffie, een praatje, een stukje voorlezen uit een boek, wandelen. En ik, de psycholoog, besloot haar wekelijks te bezoeken om haar te helpen haar pijn onder woorden te brengen, haar te helpen deze gevoelens te doorvoelen en te verwerken.
Al vrij snel boekten we resultaat. Haar seksuele gedrag werd minder en als we het op momenten niet konden beïnvloeden, brachten we haar naar de kamer en reikten we haar een seksueel magazine aan. Ze was er reuze blij mee en had niet het gevoel gestraft te worden.
Ja, seksualiteit bij ouderen met of zonder dementie verdient meer woorden. In de praktijk wordt het seksuele gedrag te vaak ‘weggezet’ als passend bij de dementie. En hiermee voelt niemand zich geroepen er iets aan te doen. Behalve begrenzen en afzonderen. Wanneer we verder kijken dan het gedrag, levert dit mooie dingen op.
1 reactie. Reactie plaatsen
Het tweede chakra element water,correspondeert met de lichaamsfucties die verband houden met de vloeistoffen,circulatie,urine-afscheiding,sexualuteit en voortplanting.
Het is ook ons centrum van de emoties,sexualiteit,prikkeling,genot,beweging en koestering.
Het is jou eigen plek waar ook plezier ,genieten en vreugde in je leven bijhoren.
Het leven van vroeger was streng vooral niet praten over gevoelens ,de rem op je levenskracht.
Als je dan nu alleen op je jamer wordt gezet,dan rem he weer haar levenskracht en wat doet dit allemaal met haar emotionele leventje?Het zet dat toch helemaal op z’n kop.
Wanneer er emoties geblokkeerd worden,heeft het een effect in ons lichaam en in onze geest.
De niet gehuilde tranen en de geremde gevoelens blokkeren je hart,jou echte gevoel gaat naar de achtergrond.
Mevr.laat zien wat er blokkeerd haar gronding is weg en haar veiligheid.
Wanneer we haar weer plezier in haar leven kunnen geven,aandacht,veiligheid en vertrouwen dan zou dat de onderdrukking op de achtergrond kunnen houden.Onderdrukking van de primaire lustgevoelens kan nl weer leiden tot overmatige stumuli vanuit de hersenen waardoor genot en pijn kunnen veranderen.
In mevr haar vroegere leventje is er veel onderdrukt en nu ze dementerende is worden deze gevoelens versterkt.
Ik vraag me af, als je haar een pop zou geven om haar moedergevoelens die bij dit chakra horen zou vervullen samen met liefde,aandacht en warmte of dit haar sterke gerichtheid naar sexualiteit rust zou kunnen bieden.Ook muziek,geef haar blijdschap en tijd en aandacht voor haar emoties en ik zou zeer nieuwsgierig zijn baar het resultaat.